SOCIAAL IN NOARDEAST-FRYSLÂN

VERKIEZINGSPROGRAMMA

2022-2026

SOCIAAL EN LOKAAL

Sociaal in Noardeast-Fryslân (S!N) is een lokale sociale en groene partij, waarbij ook leden van GroenLinks, Pvda, SP en D66 zich hebben aangesloten. Als brede sociale samenwerkingspartij voelen wij ons verbonden met SociaalLinks in de gemeente Dantumadiel, SAM in de Waadhoeke en SDW (Sociaal Duurzaam Weststellingwerf).

Wat wij onder ‘sociaal’ en ‘groen’ verstaan hebben wij verwoord in onze statuten:

We moeten het samen doen, er voor elkaar zijn en recht doen aan een ieder. Met respect voor elkaar, de natuur en ons (leef)milieu.

ONZE MISSIE

Als partij willen wij oog houden voor de mensen om ons heen en klaar staan voor elkaar; ook in economisch slechtere perioden en zeker in tijden van nood. Want alleen samen kunnen wij er iets van maken in deze wereld. De overheid heeft wat ons betreft een belangrijke rol. Als politieke partij zetten wij ons in voor een hoogwaardig stelsel van sociale voorzieningen en op de mens toegesneden menswaardige zorg. Ook streven we naar een goede balans tussen arbeid (betaald of onbetaald) en zorg, met toekomstperspectief voor jongere en oudere generaties.

Duurzaamheid en biodiversiteit
Sociaal betekent voor ons ook duurzaam. Immers, samen moeten we ervoor zorgen dat ook de generaties na ons kunnen leven op deze aarde. Wij hebben de aarde in beheer gekregen en daar moeten we ons  naar gedragen. Dat begint bij onszelf en kan ook heel goed op lokaal niveau. We willen bijvoorbeeld kleinschalige initiatieven stimuleren van mensen die met hun buren schone energie willen opwekken. De komende jaren blijven we ons inzetten om gebruik van fossiele brandstoffen tot een minimum terug te brengen en woningen in onze gemeente zo energiezuinig mogelijk en, bij voorkeur, geheel zelfvoorzienend te maken.

Daarnaast kennen we de alarmerende berichten over verschraling van de natuur en ons milieu. Zo loopt het aantal weidevogels, bijen en insecten hard terug. Verdroging en verzilting van de bodem begint in de landbouw een probleem te worden. En ook wateroverlast door extreem weer (‘hoosbuien’) zijn klimaateffecten van opwarming door jarenlang te hoge CO2 uitstoot. Met alle gevolgen van dien. Het gemeentelijk beleid om de biodiversiteit (rijkdom aan flora en fauna) te behouden en te verbeteren, moet daarom verder uitgewerkt worden en meer prioriteit krijgen. Ook hier geldt dat we dat samen moeten doen. Burgers, bedrijven en boeren zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een gezonde leefomgeving.

Visie op Noardeast-Fryslân: sociaal en groen
Als sociale partij maken we ons zorgen over de financiën van de gemeente Noardeast-Fryslân. Er is grote onzekerheid over de bijdragen van de Rijksoverheid in het Sociaal Domein en over de herijking van het gemeentefonds. Mogelijk moeten de komende jaren vele miljoenen bezuinigd worden. S!N vindt dat dat niet ten koste mag gaan van de zorg en sociale voorzieningen zoals dorpshuizen, bibliotheken, zwembaden, buurtkamers en andere welzijnsactiviteiten. Met S!N in het college van B&W zijn op sociaal gebied de kosten aanzienlijk teruggebracht, zonder dat het ten koste ging van de kwaliteit van de zorg. De gemeente heeft het initiatief genomen om onderwijs en jeugdzorg én welzijn en zorg meer met elkaar te verbinden, zodat efficiënter en tegen lagere kosten gewerkt kan worden. S!N wil deze aanpak voortzetten en uitbreiden naar andere beleidsterreinen van de gemeente. Die slag is belangrijk om voor bewoners voorzieningen en betaalbare zorg overeind te houden voor hen die het nodig hebben, ook in tijden van krapte.

Als groene partij zet S!N zich nadrukkelijk in voor herstel van biodiversiteit en de natuur in onze gemeente. Er is immers geen regio in Nederland die landschappelijk zo divers is als Noardeast-Fryslân: van Wad tot Wouden. Dit moeten we koesteren en uitdragen als aantrekkelijke woon- en werkomgeving. Dat is een grote kans voor Noardeast-Fryslân! S!N wil hoeder zijn van het unieke Lauwersmeergebied en de Waddenzee als UNESCO-werelderfgoed. Gaswinning onder de Waddenzee is, wat S!N betreft, uit den boze. Landschap en cultureel erfgoed van onze gemeente moeten we etaleren aan bezoekers door toeristische initiatieven die passen bij de aard en schaal van onze gemeente.

Als lokale partij voelen wij ons niet alleen verbonden met eigen inwoners, maar ook met onze buurgemeenten, de provincie Fryslân, Nederland, Europa en de wereld. Dat klinkt nogal groot, maar globalisering betekent dat lokale en mondiale problemen elkaar raken. S!N ziet graag dat de gemeente Noardeast-Fryslân dit tot uitdrukking brengt door haar beleid ook te richten naar de Sustainable Development Goals (duurzame ontwikkelingsdoelstellingen) van de Verenigde Naties. Deze 17 VN-doelstellingen voor samenleven op de aarde zijn naar elke gemeente te vertalen. Een paar voorbeelden: met S!N in het college is in Noardeast-Fryslân nieuw armoede- en gezondheidsbeleid gekomen. Door het uitdragen van gendergelijkheid noemen we  ons een ‘regenbooggemeente’. Er is begin gemaakt met een ‘Lokale Inclusie Agenda’ die achterstanden moet wegnemen voor mensen met een beperking zodat zij waardig mee kunnen doen in onze samenleving. Verschraling van de natuur en klimaateffecten zoals meer hitte en verdroging, plotselinge hoosbuien en zeespiegelstijging laten zien dat duurzaamheid en biodiversiteit ook thema’s zijn die lokaal en mondiaal elkaar raken. Echte oplossingen vragen samenwerking over de gemeentegrens.

De 17 ontwikkelingsdoelen van de VN (zie hieronder) kunnen volgens S!N ook op andere terreinen in praktisch gemeentelijk beleid worden vertaald.

Voor dit verkiezingsprogramma hebben wij ons gebaseerd op de programmadoelen en begroting van de gemeente Noardeast-Fryslân. We hanteren dezelfde indeling van onderwerpen:

1. Ynwenner en Bestjoer (Inwoner en Bestuur)
2. Mienskip (Samenleving)
3. Soarch en Wolwêzen (Zorg en Welzijn)
4. Wurk, Bedriuw en Rekreaasje (Werk, Bedrijvigheid en Recreatie)
5. Wenjen en Omjouwing (Wonen en Omgeving)
6. Iepenbiere Romte (Openbare Ruimte)

Per beleidsonderdeel schetsen we onze visie, actiepunten en trends op korte termijn die we zien.

1. YNWENNER EN BESTJOER

(INWONER EN BESTUUR)

ACTIEPUNTEN 

• De ambtelijke fusie tussen Noardeast-Fryslân en Dantumadiel willen wij op korte termijn graag uitgebreid zien naar een bestuurlijke fusie c.q. herindeling. Dat is wenselijk voor krachtig bestuur van deze veelzijdige regio.

• Noardeast-Fryslân moet bij de beste gemeenten van Fryslân horen als het gaat om de dienstverlening aan haar inwoners. Daarbij hoort een goede en vlotte afhandeling bij van aanvragen, klachten en vergunningen en – wat S!N betreft – een loketfunctie in Ferwert en Kollum. Dienstverlening moet verder gedigitaliseerd worden, maar niet ten koste van persoonlijk contact met de burger. De ambtelijke etiquette moet zijn dat elke burger op een vraag of klacht binnen 24 uur een persoonlijke reactie krijgt: per mail of telefonisch. De communicatie richting inwoners moet worden verbeterd, met name als het gaat om ingrijpende kap- en snoeiwerkzaamheden. 

• De eerste stappen zijn gezet om de inspraak van burgers te vergroten. Zo is met de ‘oanheaker’ (aanhanger) een tour langs de dorpen/wijken van Noardeast-Fryslân gemaakt om inwoners te bevragen op de dienstverlening en het beleid van de gemeente. S!N wil deze vorm van meepraten en interactieve beleidsvorming uitbreiden, bijvoorbeeld door meer samen te werken met ervaringsdeskundigen en belangengroepen. 

• Er moet verantwoord met gemeenschapsgeld worden omgegaan. Dat betekent, wat S!N betreft, dat we niet vele miljoenen steken in grote infrastructurele projecten, waarvan het nut, de noodzaak en opbrengsten op voorhand niet duidelijk zijn. Geen grote kostenoverschrijdingen en vertragingen in uitvoering!

• De lastendruk voor burgers mag niet boven het Fries gemiddelde komen. De sterkste schouders dragen, wat ons betreft, de zwaarste lasten. Mensen met een hoger inkomen betalen meer om de lasten voor mensen met een lager inkomen te drukken.

• S!N wil meer inzetten op subsidies vanuit Europa, met name als het gaat om gelden voor projecten op het gebied van duurzaamheid, natuurinclusieve landbouw en regionale ontwikkeling. Aansluiten bij de Social Development Goals van de VN kan helpen om de kans op Europese subsidies te vergroten.

• Wij zien graag dat de burgemeester, als hoofd van de politie, gaat ijveren voor schaalverkleining bij de politie en meer politieagenten op straat; ook als persoonlijk aanspreekpunt in de wijken en buurten.

• Wij staan positief tegenover de stedenband van Dokkum met Crediton en Fulda vanuit de verbondenheid met Bonifatius als figuur van Europese betekenis. S!N ziet graag dat deze stedenband meer betekenis krijgt voor de gehele gemeente. Meer mensen uit de bevolking, en met name jongeren, moeten bij deze Europese uitwisseling betrokken worden; bijvoorbeeld door stages, uitwisselingen, excursies en lesprogramma’s. Verblijfstoerisme aantrekken uit Duitsland en Engeland is een toeristische kans van de stedenband. Dokkum-Bonifatius is een ‘trekker’ voor Fulda als grote Duitse Bonifatiusstad. Met de natuurrijke Waddenregio vlakbij heeft Dokkum veel te bieden voor deze cultuurtoerist.

• S!N heeft de afgelopen jaren aandacht gevraagd voor de situatie van asielzoekers en dan met name alleenstaande minderjarige asielzoekers. Wij blijven ons inzetten voor kortdurende en kleinschalige noodopvang in de gemeente. We staan open voor de vestiging van een azc in onze gemeente, zowel een tijdelijk als permanent azc. Wij zien het als een morele plicht om mensen op te vangen die door oorlogsgeweld, afkomst of geaardheid genoodzaakt zijn hun land en huis te verlaten; bijvoorbeeld evacuees uit Afghanistan. Wie niet terug kan keren (statushouders) krijgt steun voor integratie, participatie en het leren van de Nederlandse taal.

• Mede dankzij S!N is Noardeast-Fryslân regenbooggemeente geworden. We vinden het belangrijk dat actief beleid wordt ontwikkeld voor de veiligheid en bekendheid van homo’s (m/v), biseksuelen, transgenders, en intersekse personen (LHBT+).

2. MIENSKIP

(SAMENLEVING)

ACTIEPUNTEN

• S!N zet zich nadrukkelijk in voor het behoud van voorzieningen en dan vooral voorzieningen op de dorpen. Denk aan dorpshuizen, jeugdhonken en multifunctionele centra. Wij zijn voorstander van het continueren van de wijk- en dorpsbudgetten.

• Mede dankzij S!N in het gemeentebestuur is de afgelopen jaren een financiële regeling voor dorpshuizen in het leven geroepen, waarbij dorpshuizen worden gecompenseerd voor de OZB-afdracht. Dorpshuizen willen we blijvend steunen bij renovatie en plannen voor verduurzaming.

• Wij blijven ons inzetten voor een goed kernenbeleid in de gemeente Noardeast-Fryslân. Verenigingen voor dorpsbelangen zijn een belangrijke spil. Zij kunnen, wat ons betreft, rekenen op (financiële) ondersteuning; o.a. door en via de dorpencoördinatoren. De goede contacten moeten blijven bestaan, ook in de grotere fusiegemeente die we zijn, door contactwethouders voor dorpen en door werkbezoeken van college- en raadsleden. 

• Voorzieningen voor sport, muziek en cultuur vinden wij van groot belang voor de sociale samenhang. Wij willen verenigingen, evenementen en accommodaties financieel ondersteunen. Ook willen we zorgen dat de tarieven en contributies zo laag mogelijk blijven, zodat zoveel mogelijk kinderen en volwassenen er gebruik van kunnen maken. Gezinnen met een laag inkomen moeten daarvoor een extra financiële bijdrage bij de gemeente kunnen aanvragen.

• S!N is blij dat er eindelijk een integraal huisvestingplan (IHP) voor het basisonderwijs ligt en concrete nieuwbouwplannen voor het voortgezet onderwijs. Dit is in de afgelopen vier jaar samen met de schoolbesturen tot stand gekomen en moet de komende jaren worden uitgevoerd. S!N is voorstander van identiteitsrijke samenwerkingsscholen, waarbij bijzonder en openbaar onderwijs onder één dak voortbestaan.

• Het vakmanschap van praktisch beroepsonderwijs verdient meer erkenning. De vakopleidingen zijn belangrijk voor werkgelegenheid en de toekomst van veel jongeren in onze regio. In het voortgezet onderwijs juichen wij plannen voor verdergaande samenwerking tussen verschillende schoolbesturen toe; met name op het gebied van techniekonderwijs en de ontwikkeling van de nieuwe leerweg en het vak technologie. We zijn voor samenwerking van het VMBO met het MBO en het bedrijfsleven.

• Wij zijn voorstander van de realisatie van integrale kindcentra (IKC’s), waarbij onderwijs en kinderopvang onder één dak worden gebracht. Het model voor nieuwbouw van IKC’s zoals de afgelopen jaren ontwikkeld in Oosternijkerk kan als (financiële) basis dienen. IKC’s komen tegemoet aan wensen van werkende ouders. Ze zijn tevens een middel om achterstanden bij kinderen in een vroeg stadium op het spoor te komen. Ook willen we laagdrempelige preventieve jeugdzorg een plek op de scholen geven. 

• Onveilige verkeerssituaties bij alle scholen in de gemeente Noardeast-Fryslân moeten worden tegengegaan. 

• S!N blijft zich inzetten voor lokale en regionale nieuwsmedia, zoals de regionale kranten en RTV NOF. De groeiende professionele kwaliteit van vrijwilligersorganisatie RTV NOF voor regionaal nieuws en reportage is een waardevolle ontwikkeling voor NO Fryslân!

• S!N wil een duidelijker sportaccommodatiebeleid met meer aandacht voor beheer, gebruik en energievraagstukken. Zo vindt S!N dat de sporthalbeheerder terug moet keren, om beter toe te zien op het energiegebruik en de schoonmaak van onze sporthallen.

• “It Frysk en meartaligens fine wy tige wichtich. Wy soenen graach sjen dat der mear trijetalige skoallen (mei lessen yn it Nederlânsk, Ingelsk en Frysk) yn ús gemeente komme. Ek Frysktalige pjutteboartersplakken en berneopfang kinne op ús stipe rekkenje.”

• Fryslân en ook Noardeast kent veel sportactiviteiten, muziek- en theater op locatie en piratenfestivals die een breed publiek trekken. Wij vinden dit belangrijke initiatieven vanuit de mienskip die de identiteit en verscheidenheid van deze regio uitdragen. Cultureel zit de kracht van Noardeast-Fryslân in dit soort podia en evenementen die behalve lokaal ook bovenregionaal bezoek kunnen trekken.

3. SOARCH EN WOLWÊZEN

(ZORG EN WELZIJN)

ACTIEPUNTEN

• Met S!N in het college zijn kostenbesparingen gestart in het Sociaal Domein die niet ten koste gaan van de zorg aan onze inwoners. Bijvoorbeeld door scherper toezicht op contracten met zorgaanbieders en door een andere efficiëntere inzet van zorggelden. Door een betere verbinding van zorg met het onderwijs,welzijnsinstellingen en huisartsen worden veel kosten bespaard. De eerste stappen in die verbinding zijn gezet en moeten wat ons betreft absoluut worden voortgezet om tot laagdrempelige, betaalbare en toekomstigbestendige zorg te komen. 

• De sterkste schouders dragen de zwaarste lasten: S!N vindt dat de huishoudelijke hulp weer inkomensafhankelijk moet worden. De lobby van gemeenten richting Den Haag moet worden voortgezet voor compensatie van toename in de huishoudelijke hulp door het abonnementstarief (een door het Rijk ingesteld vast tarief van 19 euro per maand). 

• S!N steunt het armoedebeleid dat samen met ervaringsdeskundigen de afgelopen vier jaar tot stand is gekomen; met speciale aandacht voor kinderen en sociale uitsluiting. Dit beleid moet in samenspraak met de doelgroep verder worden ontwikkeld. Mensen en huishoudens die leven van een uitkering mogen niet in een sociaal isolement raken. Ook zij moeten kunnen deelnemen aan de samenleving. Extra financiële hulp via de bijzondere bijstand moet mogelijk blijven en ruimhartig worden toegekend. Ook de voedselbanken in de gemeente kunnen op onze steun blijven rekenen. In het armoedebeleid zetten we ook in op het signaleren en tegengaan van stille armoede. Mede door de maatregelen i.v.m. COVID-19 hebben veel gezinnen het financieel zwaar.

• In samenwerking met onze sociale werkvoorziening en reïntegratiebedrijf Dokwurk (voorheen: NEF) willen we mensen helpen om in ieder geval werk te vinden of zich maatschappelijk in te zetten door vrijwilligerswerk. Dat laatste mag wat ons betreft een vergoeding tegenover staan. 

• S!N wil het partnerschap van de gemeente met Dokwurk uitbreiden op het gebied van inburgering, reïntegratie (het project ‘Meedoen’ voor langdurig werklozen), participatie (ook door vrijwilligerswerk), het Leerwerkloket, en plannen voor de Stadswerkplaats als plek voor training en scholing. Werkzoekenden en vrijwilligers kunnen daar nieuwe competenties leren, wat belangrijk is voor elk individu en de samenleving als geheel.

• Het aantal formulieren voor het aanvragen van uitkeringen, bijzondere bijstand en kwijtscheldingen moet tot een minimum worden teruggebracht.

• Er moet financiële ondersteuning blijven voor mensen met een laag inkomen. Kinderen in gezinnen met een minimuminkomen moeten ten allen tijde mee kunnen doen aan sport-, school- en muziekactiviteiten.

• Het aandeel ouderen verdubbelt de komende jaren. S!N vraagt speciale aandacht voor wonen en zorgvoorzieningen voor ouderen; ook in de kleinere dorpen. Wij vinden dat daar een volwaardig en gevarieerd zorgaanbod moet blijven bestaan. Kleine zorgaanbieders spelen daarin een belangrijke rol en verdienen wat ons betreft extra ondersteuning.

• Ouderen moeten zo lang mogelijk zelfstandig in een vertrouwde omgeving kunnen blijven wonen, met winkel- en zorgvoorzieningen op korte afstand. We moeten er alles aan doen om winkels op de dorpen en goede thuiszorg te behouden. Zogenaamde ‘mienskipssoarch’, waarbij mensen voor elkaar zorgen, kan ook uitkomst bieden. Woningen en andere gebouwen met woonfunctie (boerderijen bijvoorbeeld) dienen bij nieuwbouw of verbouw zoveel mogelijk ‘generatiebestendig’ te worden gemaakt, zodat jong en oud er zolang mogelijk samen in kunnen wonen.

• In het zorg- en welzijnsbeleid moet toenemende vereenzaming onder ouderen, maar ook onder alleenstaanden en jongeren, meer aandacht krijgen.

• Nu verzorgingshuis De Spiker in Ternaard verkocht is, kan nieuwe invulling worden gegeven aan plannen voor ouderenzorg in Ternaard. S!N wil daar samen met dorpsbelang en Thús Wonen in optrekken, waarbij ook gekeken wordt naar het bredere voorzieningenniveau in het dorp.

• S!N wil zich in het belang van de regio inzetten voor verdere ontwikkeling van Medisch Centrum Sionsberg in Dokkum. Wij zijn blij met de uitbreiding van de spoedzorg en juichen eenzelfde ontwikkeling toe voor de uitgebreide geboortezorg en meer verblijfsbedden. De samenwerking met huisartsen is essentieel voor de binding van Sionsberg met onze regio.

• Welzijnswerk, voor zowel jong als oud, kan op onze financiële steun rekenen. De aanstelling van een jeugd-BOA moet worden ingebed in breder jongerenwerk. Wij willen ons met Bolwerk en Timpaan inzetten voor welzijnsactiviteiten die preventief en laagdrempelig zorg en begeleiding bieden. Ook dat kan kosten in het Sociaal Domein terugbrengen, zonder dat welzijn in gevaar komt. Volgens ons is ook een koppeling mogelijk met het bibliotheekwerk als plek van sociale ontmoeting in de wijk.

4. WURK, BEDRIUW EN REKREAASJE

(WERK, BEDRIJVIGHEID EN RECREATIE)

ACTIEPUNTEN

• S!N ziet de zondag als een dag van rust, bezinning en recreatie. Met respect voor de zondagsbeleving van mensen willen wij winkeliers de ruimte geven om zelf te besluiten of ze op zondagmiddag open gaan.

• Glasvezel en breedband internet zijn minstens zo belangrijk als de Centrale As!  Wij zijn trots op Kabel Noord die onze regio en de rest van Fryslân van glasvezel voorziet in de zogenaamde ‘witte gebieden’. Uiteraard moet onze gemeente voorop lopen in verdere ‘verglazing’ van ons netwerk. Snel internet is nodig voor werken op afstand; vooral nu sinds de coronacrisis thuiswerken een grote vlucht heeft genomen. Verdere verglazing zet onze regio in de etalage als aantrekkelijke woonomgeving voor iedereen die op afstand werkt: forenzen en zelfstandig ondernemers!

• Ondernemers moeten volop de kans krijgen hier een bedrijf te starten. Waar mogelijk moet de gemeente hen helpen en faciliteren. Snel internet is voor startende ondernemers een basisvoorziening. 

• S!N is voorstander van een ‘Economisch Platform’: een of twee keer per jaar een gesprek tussen de gemeente, ondernemers(verenigingen) en het regionaal (beroeps)onderwijs. Om te luisteren naar initiatieven die leven, en om reacties te peilen op voorgenomen economisch beleid van de gemeente voor innovatie en meer werkgelegenheid.

• Wij vragen speciale aandacht voor werkgelegenheid onder jongeren om te voorkomen dat zij, vaak noodgedwongen, de gemeente verlaten. Ze moeten relatief eenvoudig een eigen bedrijf kunnen starten. Bedrijvenacquisitie door de gemeente moet erop gericht zijn om met aantrekkelijke vestigingsvoorwaarden meer bedrijven aan te trekken met ook hoger geschoold personeel in dienst, bijvoorbeeld in de ICT en dienstverlening. Het wegtrekken van jongeren met een hogere opleiding kan daarmee worden tegengegaan.

• Bestaande bedrijven moeten voldoende mogelijkheden krijgen om binnen de grenzen van onze gemeente uit te breiden. Uitbreidingen moeten echter passend zijn en geen inbreuk maken op de openheid van ons mooie vlakke Noordoost-Friese landschap. Vanwege landschappelijke inpassing is S!N is ook voorstander van bomen en groene aanplant bij bedrijfsterreinen, loodsen en stallen van boerderijen.

• Onze sociale werkvoorziening Dokwurk (NEF) verricht uitstekend werk om mensen een beschutte werkplek te bieden en te laten reïntegreren op de arbeidsmarkt. S!N vindt dat dit blijvend financieel ondersteund moet worden vanuit de gemeente om meer mensen te laten participeren in de samenleving.

• Vrijwilligerswerk met behoud van uitkering is een stille kracht van zorgvoorzieningen, kerken en musea, culturele en sportieve organisaties. S!N heeft zich er sterk voor gemaakt dat mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt, tegen vergoeding, vrijwilligerswerk kunnen doen met behoud van uitkering. Dit moet verder gestalte krijgen, ook om tekort aan vrijwilligersinzet te helpen voorkomen. 

• S!N ziet recreatie en toerisme als een groeisector voor onze gemeente. Het Lauwersmeergebied, de Noardlike Fryske Wâlden, de Waddenzee (UNESCO Werelderfgoed) en Dokkum als historisch stadje zijn trekkers met bovenregionale uitstraling. Toerisme mag geen overlast voor inwoners veroorzaken. Zo moet autoverkeer en parkeerruimte goed gereguleerd worden in dorpen aan de waddenkust. Recreatie omzet moet vooral de locale ondernemer dienen. S!N ondersteunt initiatieven als Stichting ‘vitale waddenkust’ voor leefbaarheid in dorpen, het manifest voor verdere ontwikkeling van de Lauwerskust, en Waddenfondsprojecten voor duurzame landbouw, waddenvisserij, streekondernemers in horeca en voedselproductie, wandel- en fietsroutes voor natuur en cultureel erfgoed. Noardeast-Fryslân moet met de buurgemeenten en de noordelijke provincies gepromoot worden als een ‘groene’ regio waar het goed wonen en recreëren is.

• S!N vindt bij de uitvoering van de Toeristisch Visie voor Noardeast-Fryslân (2020-2030) vooral ‘duurzaam toerisme’ belangrijk: bezoekers die bewust de natuur- en cultuurkwaliteit van ons gebied opzoeken. Vaak zijn dit meerdaagse verblijfsgasten. Hun komst gespreid in het jaar, is duurzamer voor de regionale economie dan pieken met dagtoerisme in het hoogseizoen. Ook willen we maatregelen tegen vervuiling door recreanten. 

• De gemeente moet zich (met de provincie) sterk maken voor betere monitoring van recreatiegasten door ondernemers. Dat wil zeggen: registratie van bezoekersaantallen, hun herkomst, mediagebruik en beoordeling van onze regio. Analyse van deze regiocijfers is nodig voor inzicht in trends en voor een beter onderbouwd toeristisch-economisch advies aan ondernemers en het gemeentebestuur. Wij zien hier een belangrijke rol voor de lokale toeristische ondernemersorganisaties, zoals Stichting RMT (RegioMarketing Toerisme) in Noardeast-Fryslân, het B&B GastenGilde Noardeast-Fryslân en Stichting Promotie Dokkum (profit en non-profit ondernemers). Jaarlijkse trendanalyse voor de regio en vergelijking met andere streken, kan met (studenten)inzet van het toeristisch onderzoekinstituut van NHL Stenden Hogeschool (ETFI).

• Voor nieuwe initiatieven op het gebied van recreatie en toerisme zijn financieringsmogelijkheden door externe subsidies van belang. Noardeast-Fryslân moet hiervoor samen optrekken met de andere gemeentes in Noordoost-Friesland; bijvoorbeeld binnen de Agenda Netwerk Noordoost (ANNO).

5. WENJEN EN OMJOUWING

(WONEN EN OMGEVING)

ACTIEPUNTEN

• De gemeente Noardeast-Fryslân moet teveel focus op Dokkum vermijden. De omliggende dorpskernen zijn even belangrijk. Er moet hard gewerkt worden om voorzieningen in de dorpen overeind te houden. Er zijn plannen nodig om scholen, winkels en zorginstellingen daar te behouden. Het moet voor jong en oud aantrekkelijk zijn om in één van de prachtige dorpen van Noardeast-Fryslân te gaan wonen of te blijven wonen.

• S!N vindt het van groot belang dat er een aantrekkelijk woningaanbod is in Noardeast-Fryslân. Voor jong en oud; zowel in sociale als in particuliere woningbouw. We staan positief tegenover particuliere woningbouwinitiatieven.  We willen ook ruimte bieden aan alternatieve bouwvormen, zoals ‘vrijplaatswoningen’, woningen onder erfpacht, kluswoningen, ‘tiny houses’, ‘meergeneratiewoningen’ en mobiele of drijvende woningen.

• Mogelijke bouwlocaties in de kernen, en met name inbreidingslocaties (mogelijke bouwgronden binnen de bebouwde kom), moeten versneld in ontwikkeling worden gebracht; bij voorkeur voor de eigen (jonge) inwoners.

• S!N is voorstander van innovatieve woonvormen voor wonen en zorg. Gelet op de toename van het aandeel ouderen in de komende decennia, moet de seniorenzorg betaalbaar blijven.

• S!N is blij met de komst van het dorpen- en wijkenfonds voor financiering van projecten die zorgen voor het opknappen van dorpen en wijken in de gemeente. Dat is een ruggesteun voor sociale en groene mienskip initiatieven. 

• Initiatieven voor dorps- en stadsontwikkelingsmaatschappijen (dom’s en som’s) willen wij stimuleren en financieel ondersteunen.

• S!N blijft aandringen op een regionale kerkenvisie voor gemeente Noardeast-Fryslân: voor tijdige bezinning op afbraak of herbestemming van kerken als gezichtsbepalende monumenten voor de lokale mienskip. De rijksoverheid heeft in 2019 via de Rijksdienst Cultureel Erfgoed alle gemeenten hiertoe opgeroepen. 

• Wij hebben ons de afgelopen jaren sterk gemaakt voor het behoud van monumenten en ons culturele erfgoed. De gemeente Noardeast-Fryslân moet zo snel mogelijk beleid ontwikkelen voor het beheer van monumenten en bescherming van erfgoed.

• De gemeente Noardeast-Fryslân moet zich profileren als ‘groenste gemeente van Nederland’. Wij juichen initiatieven voor zonnepanelen op daken van harte toe. We zullen inzetten op zonnepanelen op gemeentelijke daken en ook kleinschaliger initiatieven van burgers die samen zonnepanelen aan willen schaffen. Wij denken aan energiecoöperaties en andere initiatieven vanuit de dorpen. Deze activiteiten zijn ook een stevige impuls voor werkgelegenheid bij bouw- en installatiebedrijven.

• We zetten ons in om het gebruik van fossiele brandstoffen op zo kort mogelijke termijn tot een minimum terug te brengen en woningen in onze gemeente zo energiezuinig mogelijk en bij voorkeur geheel zelfvoorzienend te maken. Zelfvoorzienend is nodig omdat het huidige netwerk de teruglevering van elektriciteit niet of nauwelijks aankan. S!N wil daarom dat veel meer werk wordt gemaakt van de opslag van zelfopgewekte energie. Daarnaast moeten we kijken naar de mogelijkheden van andere energiebronnen, zoals waterstof. In Groningen lopen al waterstofexperimenten bij het gemeentelijk vervoersbedrijf. Wij zouden graag op korte termijn pilots starten in onze gemeente, bijvoorbeeld met Stedin. 

• Windenergie moet hierbij niet vergeten worden. S!N is voorstander van kleine windmolens, zoals het Groninger model. Grote windturbines zien wij liever op zee en niet in ons open landschap. Veelbelovend Groninger initiatief zijn kleinschalige windmolens met waterstof opwekking als alternatieve energiebron. 

• S!N juicht initiatieven toe om te komen tot een meer circulaire economie; te beginnen bij de eigen gemeentelijke organisatie.  Wij zijn voorstander van deskundige energiecoaches die inwoners op maat adviseren over vermindering van hun energieverbruik: om het milieu te sparen en energiekosten te verlagen. Ook bestaande initiatieven voor hulp bij energietransitie, dichtbij de burger in onze gemeente zoals Elkenien Grien, krijgen onze steun.

• Wij zijn mordicus tegen de plannen voor gaswinning bij Ternaard die voor een groot deel onder onze kwetsbare Waddenzee plaats gaan vinden. Ook zijn wij faliekant tegen de winning door fracking bij Blija en Pieterzijl (nabij de oostkant van onze gemeente).

• De gemeente is, mede op initiatief van S!N, een pilotproject gestart voor anders omgaan met maaien en inzaaien van onder andere bermen met bloemen en kruiden, zodat insecten zich beter kunnen ontwikkelen en er meer ruimte geboden wordt aan vogels. We willen dit pilotproject voortzetten en uitbreiden. Openbare groenvoorziening door de gemeente (bv. bermbeheer) kan betrokken worden bij ecologische zône ontwikkeling ‘van stad tot Wad’.

• We willen dierenwelzijn in brede zin bevorderen. Politie en toezichthouders dienen extra alert te zijn op misstanden met dieren, zoals verwaarlozing, misbruik en illegaal fokken. Ook zijn we tegen de hobbyjacht; jagen kan alleen voor beheer van de wildstand.

6. IEPENBIERE ROMTE

(OPENBARE RUIMTE)

ACTIEPUNTEN

• S!N blijft rigoreuze bomenkap in onze gemeente tegengaan. In het groenbeheer moet veel meer balans worden gebracht en moet in overleg met omwonenden en verenigingen van dorp- en wijkbelangen worden uitgevoerd. Nodig is een gemeentelijk bomenbeleidsplan en een natuurnota, waarin het stimuleren van biodiversiteit en ecologisch groenbeheer een prominente plek krijgt.

• Wij zijn voor de verkoop en/of het verhuren/verpachten van stroken openbaar groen aan burgers en/of buurtverenigingen. Natuurinclusieve boeren in het buitengebied kunnen betrokken worden bij natuur- en insectenvriendelijk bermbeheer.

• S!N is blij dat er een goed plan ligt voor herontwikkeling van het Harddraverspark in Dokkum, waarbij de sportverenigingen en de camping een goede plek behouden. S!N ziet geen meerwaarde in de aanleg van een extra brug van de noordwestpunt van het Harddraverspark naar het Oosterbolwerk.     

• Verkeersveiligheid vinden wij van het grootste belang. Wij zijn voorstander van de aanleg van ruime vrijliggende fietspaden naast drukke wegen. Wij vragen speciale aandacht voor de verkeerssituatie rondom Burdaard en Wanswert.

• Om de binnenstad van Dokkum aantrekkelijker te maken voor de bezoeker, willen we het centrum zoveel mogelijk autoluw maken. Voldoende parkeerruimte vlak buiten de bolwerken is daarbij een voorwaarde.

• We zijn kritisch op de kosten van de Noordelijke Stadsentree van Dokkum, waarbij het parkeerterrein bij de Jumbo en de toegang tot de binnenstad worden aangepakt. Wat S!N betreft krijgt die toegang gestalte door een upgrade van de bestaande route via de Aalsumerpoortbrug, dus zonder extra loopbrug! 

• S!N is voorstander van de aanleg van een westelijke rondweg om Dokkum: voor de ontsluiting van bedrijven aan de westkant van Dokkum en de verkeersafwikkeling richting Holwerd/Ameland.

• Het beheer van kapitaalgoederen -onze wegen, bruggen en oevers – vraagt de komende jaren een aanzienlijke extra investering. Dit mag niet ten koste gaan van sociale voorzieningen, waar al aanzienlijke kostenbesparingen gerealiseerd zijn. S!N vindt dat ook gekeken moet worden naar besparingsmogelijkheden en meer efficiënte inzet van financiën voor kapitaalgoederen in de openbare ruimte. Het kan niet langer zo zijn dat een aanzienlijk deel van  gereserveerd geld op dit gebied niet wordt besteed, zoals een aantal jaren achtereen is gebeurd.

• De blauwe container voor de inzameling van oud papier, zoals die nu in Kollumerland c.a. wordt gebruikt, bevordert de inzameling van oud papier en voorkomt dat oud papier in de grijze container verdwijnt. De blauwe container kan prima in de hele gemeente Noardeast-Fryslân ingevoerd worden.

• De huidige afvaldepots moeten blijven bestaan, zodat burgers op meerdere plekken in de gemeente afval kunnen inleveren.

• We willen stimuleren dat meer boeren biologisch gaan ondernemen en/of meer natuurinclusief gaan boeren. We willen in gesprek gaan met boeren om de mogelijkheden voor financieel haalbare transitie te verkennen, rekening houdend met natuur en landschapswaarden. Daarnaast willen we ook de burger als voedselconsument aanspreken, alsmede regionale horeca en restaurants, voor meer afzet en promotie van streekproducten. Toename van verzilting in de bodem kan reden zijn om werk te maken van zouttolerante gewassen, juist in een kustgebied als Noardeast-Fryslân.